Avrupa İnsan Hakları mahkemesi bugün, Vikipedi’ye erişim engelinin kaldırılması için Wikimedia Vakfı’nın 2019 tarihli dilekçesini reddettiğini duyurdu. Dava, Türk hükûmeti tarafından Vikipedi’ye erişimin Ocak 2020’de tekrar sağlanmış olması ve engelin bir insan hakları ihlali olduğunun Türk Anayasa Mahkemesi’nin Aralık 2019 tarihli kararında zaten belirlenmiş olması nedeniyle reddedildi. Mahkeme, Türk Anayasa Mahkemesi’nin artık çevrimiçi ifade özgürlüğü ihlalleri ile ilgili gelecekteki sorunları etkin biçimde ele alabileceğine inanmaktadır.
Wikimedia Vakfı Baş Hukuk Müşaviri Stephen LaProte, “Türkiye’de Vikipedi’ye erişimin tekrar sağlanması ana hedefimize zaten ulaşılmış olduğunu göz önüne alarak Mahkemenin kararını saygıyla karşılıyoruz” dedi. “Mahkemeye bu konuya gösterdiği ilgiden dolayı teşekkür ediyor ve Türkiye’nin 80milyondan fazla insanını, Vikipedi’ye sınırsız erişim sağlayabilmlerinden ötürü tekrar kutlamak istiyoruz.”
Mahkeme kararında, hükûmetlerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ihlallerini (gerek açık gerek örtük ihlaller) tanımaları ve ardından konuyu buna göre ele almaları gerektiğini vurguladı. Mahkeme, bu davada Türk hükûmetinin bunu, Türk Anayasa Mahkemesinin 2019 tarihli kararının ardından Vikipedi’ye erişimi yeniden sağlayarak etkin biçimde yapmış olduğunu ve geçmişteki diğer davalarla birlikte, gelecekte web sitesi engelleme konusunu ele almada daha net kriterler belirlediğini tespit etti.
Karar, Vikipedi sitesini işleten, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Wikimedia Vakfı tarafından Nisan 2019’da Mahkeme’ye sunulan bir dilekçenin ardından geldi. 1959’da kurulan Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni uygulayan uluslararası insan hakları mahkemesidir. Türkiye, uzun süredir Sözleşme’ye taraftır.
Türk hükûmeti Nisan 2017’de Vikipedi’nin tüm dil sürümlerine Türkiye’den erişimi engelledi. Bu, ülkedeki 80 milyondan fazla insanın özgür bilgiye erişimesini ve tarihlerini, kültürlerini ve deneyimlerini dünyayla paylaşmalarını engelledi. Wikimedia Vakfı, erişimi yeniden sağlamak için başvurduğu iç hukuk yolları tükendikten sonra Nisan 2019’da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurdu. Vakıf, Vikipedi’nin tamamına erişimin engellenmesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesi tarafından garanti edilen ifade özgürlüğü hakkı da dahil olmak üzere temel özgürlükleri ihlal ettiğini iddia etti. Mahkeme tarafından dava öncelikli olarak ele alındı.
Ocak 2020’de Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin, Vikipedi’ye erişim engellinin gerek Türk Anayasasını gerekse Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini ihlal ettiğini kabul eden kararının ardından, Türkiye’de Vikipedi’ye yeniden erişim sağlandı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden Vikipedi’ye erişim engelinin dayandırıldığı Türk yasasını değerlendirmesi ve bu yasanın ifade özgürlüğünü ihlal edip etmediğini incelemesi istendi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararı, dünyada bilgiye erişimin, kısa süre öne yetkililerin Rus hükûmetinin Ukraynayı işgali hakkındaki Vikipedi içeriğinin kaldırılmasını talep ettikleri Rusya da dahil olmak üzere, tehdit altında olmaya devam ettiği bir zamanda geldi. Wikimedia Vakfı, bilgiye herkesin özgürce erişme ve katılma hakkını savunmaya devam edecektir.
Vikipedi, bilginin herkese ait olduğu fikri üzerine inşa edilmiştir; bilgi, kısıtlama olmaksızın özgürce erişilebilir olmalıdır ve tarihimizin kaydınıın tutulmasına herkesin serbestçe katılabilmesi gerekir.
Günümüzde Vikipedi, dünyanın dört bir yanındaki insanlar tarafından saniyede 6.000’den fazla kez okunmaktadır. 300’den fazla dilde 55 milyondan fazla maddesi, önemli güncel olaylardan eski uygarlıkların tarihine kadar çok çeşitli konularda bilgi sağlıyor. Dünyada 280.000’den fazla gönüllü, olguları doğrulamak için güvenilir kaynakları kullanarak maddeleri anlık olarak yazmak, düzenlemek ve güncellemek için birlikte çalışıyor. Maddeler bu açık editoryal süreç sayesinde zamanla daha tarafsız ve güvenilir hale gelmekte ve konuların her yönüyle ele alınması ve olgulara dayalı kaynakları temel alması mümkün olmaktadır.
Türkiye’de engel kalktığından bu yana, Türkçe Vikipedi yeniden büyüyor. Her ay Türkçe konuşan 8.000 gönüllüden meydana gelmiş bir topluluk tarafından geliştirilen maddelerin sayısı, 474.000’i geçmiştir. Vikipedi ve Wikimedia projeleri Türkiye’de ayda 150 milyondan fazla kez görüntüleniyor. Yerel bir gönüllü grubun öncülük ettiği çalışmalar sonucu, çeşitli Türk üniversitelerindeki öğrenciler ders yükümlülüklerinin bir parçası olarak Vikipedi makalelerine katkıda bulunuyor ve Türkiye’deki müzeciler, bilgilerini Vikipedi’ye nasıl ekleyebileceklerini öğreniyor.
Wikimedia Vakfı, Can Yeğinsu (3 Verulam Buildings, Londra) ve Gönenç Gürkaynak (ELIG Gurkaynak Attorneys-at-Law, İstanbul ) tarafından temsil edilmektedir. Son beş yıldaki hukuki hizmetleri için takdirimizi hararetle ifade ederiz.
